บ้านท้าวเทพกระษัตรี – ท้าวศรีสุนทร

ที่ตั้งอยู่ในเขตเทศบาล ต.เทพกระษัตรี อ.ถลาง จ.ภูเก็ต (หลังองค์การโทรศัพท์ถลาง)

          ท้าวเทพกระษัตรีถือกำเนิดเป็นบุตรีคนโตในครอบครัวท่านจอมร้างบ้านเคียน ผู้เป็นเจ้าเมืองถลางประมาณปลายกรุงศรีอยุธยา พระยาพิมลขันผู้เป็นสามีได้เป็นเจ้าเมืองถลางในสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ตั้งเมืองอยู่ที่เกาะบ้านเคียน บ้านเดิมอยู่ใกล้กับสระน้ำที่เรียกว่า นาปากสระ ชาวถลางนับถือบรรพบุรุษได้มีการเซ่นไหว้ “ผีถลาง “ มีคำเชื้อเชิญบรรพบุรุษตอนหนึ่งว่า “หน้าเรือนแม่หม้ามีขามคอม้า มีหว้ากาจับมีต้นม่วงคล้า มีสระหน้าบ้าน มีคูโดยรอบ มีขอบค่ายไผ่”  ภรรยาจอมร้างเป็นลูกสาวเจ้าเมืองไทรบุรี มีบุตร 5 คน 1.ท่านผู้หญิงจัน 2.คุณมุก 3.คุณมา 4.พระยาถลางอาด (ณ ถลาง) 5.พระปลัดเรือง ท่านผู้หญิงจันแต่งงานกับหม่อมภักดีภูธร บุตรจอมนาย กองเมืองตะกั่วทุ่ง มีบุตร 2 คน  คือแม่ปราง และพญาถลางเทียน (ต้นสกุล ประทีป ณ  ถลาง)

            พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 เสด็จถึงเมืองถลางตอนปลายสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อวันที่ 27 เมษายน พ.ศ.2452 ทรงบันทึกไว้ว่า บ้านท้าวเทพกระษัตรี ยังชี้ได้อยู่ริมวัดพระนางสร้าง ซึ่งนายคล้อย ทองเจริญ  ผู้เคยเห็นเหตุการณ์ในวันนั้น ยืนยันว่าเมื่อก่อนบริเวณวัดพระนางสร้าง มีอาณาเขตกว้างออกไปทางทิศเหนือถึงริมคลองบางใหญ่ (สมหมาย  ปิ่นพุทธศิลป์ 2526:242) บ้านท้าวเทพกระษัตรีจึงควรอยู่ด้านทิศเหนือของบริเวณวัดพระนางสร้างและควรอยู่ใกล้กับคลองบางใหญ่ สถานที่นี้ เดิมเป็นจวนของจอมร้างบ้านเคียน ผู้รั้งเมืองถลางในสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ตกมาเป็นมรดกของบุตรสาวคือท่านผู้หญิงจัน (ท้าวเทพกระษัตรี) ท่านผู้หญิงจันได้มาเสริมค่าย ณ บ้านตะเคียนไว้ต้านศึกพม่าจนพม่าแตกพ่ายไปเมื่อวันที่ 13 มีนาคม พ.ศ.2328

 เทศบาลตำบลเทพกระษัตรี ได้ฟื้นฟูพื้นที่แหล่งประวัติศาสตร์ให้มีรูปร่างขึ้นมา โดยก่อสร้างบ้านจำลองท้าวเทพกระษัตรี-ท้าวศรีสุนทรบนพื้นที่จริงตามแหล่งประวัติศาสตร์ เป็นบ้านเรือนไทยภาคใต้ ชั้นเดียว ใต้ทุนสูง ขนาดกว้างไม่น้อยกว่า 9 เมตร ยาวไม่น้อยกว่า 14 เมตร พื้นที่ใช้สอยไม่น้อยกว่า 126 ตารางเมตร จำนวน 1 หลัง เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์เมืองถลาง และส่งเสริมเป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม